Piramide van Maslow (behoeftepiramide): Uitleg, toepassingen & kritiek

De piramide van Maslow, ook wel bekend als de behoeftepiramide van Maslow, is een van de meest invloedrijke psychologische theorieën in de geschiedenis. Het model biedt inzicht in de menselijke motivatie en hoe behoeften onze gedragingen beïnvloeden. De piramide van Maslow kan in verschillende vakgebieden worden toegepast, zoals onderwijs, marketing en leiderschap. In deze blogpost leggen we de piramide van Maslow uit, geven we diverse toepassingen en beschrijven we kritiek op dit model.

• Wie is Abraham Maslow?
• Piramide van Maslow uitleg
  • Fysieke behoeften
  • Zekerheidsbehoeften
  • Sociale behoeften
  • Erkenning
  • Zelfactualisatie
• Toepassingen van de piramide van Maslow
• Kritiek op de behoeftepiramide van Maslow

Wie is Abraham Maslow?

Laten we eerst vertellen over Abraham Maslow, de naamgever van de piramide van Maslow.

Abraham Maslow (1908-1970) was een Amerikaanse psycholoog en een van de grondleggers van de humanistische psychologie. Deze stroming heeft een positieve blik op de menselijke geest en gaat ervan uit dat mensen een aangeboren drang hebben tot zelfactualiseren. Hij stelde dat mensen van nature goed zijn en dat ze fundamenteel gemotiveerd worden door een reeks universele behoeften. Maslow brak met de toenmalige dominante theorieën zoals behaviorisme en psychoanalyse, omdat hij geloofde dat deze te beperkt waren in hun kijk op de menselijke aard.

In 1943 introduceerde Maslow zijn meest bekende werk, de hiërarchie van menselijke behoeften, in zijn paper A Theory of Human Motivation. Deze hiërarchie van behoeften werd later bekend als de piramide van Maslow. Deze piramide is een visuele representatie van de verschillende niveaus van menselijke motivatie.

Piramide van Maslow uitleg

De piramide van Maslow is opgebouwd uit 5 lagen, waarbij de basisbehoeften onderaan liggen en de meer abstracte, complexe behoeften naar boven toe verschijnen. De onderste laag, de fysieke behoeften, noemde Maslow lagere fundamentele behoeften. De 4 bovenste lagen noemde hij hogere fundamentele behoeften. Volgens Maslow kunnen mensen pas gemotiveerd worden door de bovenliggende lagen wanneer de onderliggende behoeften grotendeels vervuld zijn. Een mens streeft dus pas naar zekerheid als zijn fysieke behoeften bevredigd zijn. Je kunt in het model geen laag overslaan. Volgens Maslow zijn de behoeften aangeboren en universeel.

Fysieke behoeften

Helemaal onderaan de piramide liggen de fysiologische behoeften. Dit zijn de fundamentele vereisten voor het overleven van een mens, zoals voedsel, water, slaap, ademhaling en onderdak. Zonder deze basisbehoeften te vervullen, is het onmogelijk voor mensen om zich te concentreren op hogere doelen. De fysieke overleving heeft prioriteit boven alles.

Zekerheidsbehoeften

De tweede laag omvat de behoefte aan zekerheid en veiligheid. Dit gaat over het verlangen naar stabiliteit en bescherming tegen bedreigingen, zowel fysiek als emotioneel. Denk hierbij aan veiligheid in de vorm van een dak boven je hoofd, financiële stabiliteit, gezondheid en het vermijden van gevaar. Pas wanneer iemand zich veilig voelt, kan hij of zij zich richten op sociale en psychologische behoeften.

Sociale behoeften

De derde laag van de piramide omvat de sociale behoeften, oftewel de behoefte aan liefde, verbondenheid en vriendschap. Mensen zijn van nature sociale wezens en hebben het verlangen om ergens bij te horen. Dit kan gaan om relaties met familie, vrienden, romantische partners of het deel uitmaken van een gemeenschap. Gebrek aan sociale vervulling kan leiden tot gevoelens van eenzaamheid en vervreemding.

Erkenning

De vierde laag van Maslow’s piramide draait om waardering en erkenning. Dit kan worden opgesplitst in twee subcategorieën: zelfwaardering (het gevoel van eigenwaarde) en de waardering die van anderen komt, zoals status, respect en erkenning. Mensen willen zich competent voelen en erkend worden voor hun prestaties. Vervulling van deze behoefte draagt bij aan zelfvertrouwen en persoonlijke groei.

Zelfactualisatie

Bovenaan de piramide staat zelfactualisatie, ook wel zelfontplooiing genoemd. Dit verwijst naar het vervullen van iemands volledige potentieel. Zelfactualisatie verschilt van persoon tot persoon, omdat het sterk afhankelijk is van individuele talenten, ambities en dromen. Zelfactualisatie kan zich uiten in creativiteit, persoonlijke ontwikkeling, het nastreven van idealen en het vinden van zingeving. Volgens Maslow kunnen slechts weinig mensen dit hoogste niveau bereiken, omdat het pas mogelijk is wanneer alle andere behoeften vervuld zijn.

Toepassingen van de piramide van Maslow

De theorie van Maslow heeft brede toepassingen in verschillende domeinen, zoals het onderwijs, de gezondheidszorg, marketing en personeelsmanagement. Zo kunnen leraren in het onderwijs de piramide gebruiken om in te schatten welke behoeften bij hun studenten vervuld moeten worden voordat ze zich volledig kunnen richten op leren. Een kind dat honger heeft of zich onveilig voelt, zal bijvoorbeeld minder goed presteren op school. Bedrijven passen de theorie toe om te begrijpen welke behoeften hun klanten willen vervullen. Een luxeproduct wordt bijvoorbeeld vaak gepositioneerd als een manier om status en erkenning te verkrijgen (de vierde laag van de piramide). Werkgevers kunnen Maslow’s hiërarchie gebruiken om te begrijpen hoe ze hun werknemers kunnen motiveren, bijvoorbeeld door te zorgen voor veiligheid (goede arbeidsomstandigheden), sociale verbondenheid (teamwork), en erkenning (promoties of bonussen).

Kritiek op de behoeftepiramide van Maslow

Hoewel Maslow’s theorie veel lof heeft gekregen, is er ook kritiek op de piramide van Maslow.

• Te rigide hiërarchie. Kritische denkers stellen dat de volgorde van de piramide te rigide is. In de praktijk kunnen mensen bijvoorbeeld streven naar zelfactualisatie (de bovenste laag) terwijl hun basisbehoeften nog niet volledig zijn vervuld. Denk aan iemand die in hongerstaking gaat om een hoger doel te bereiken.
• Culturele bias. De theorie van Maslow is ontwikkeld in een westerse context, waar individualisme en persoonlijke prestaties als belangrijk worden ervaren. In collectivistische culturen, waar groepsharmonie en sociale relaties belangrijker zijn, kunnen de sociale behoeften bijvoorbeeld zwaarder wegen dan zelfactualisatie.
• Gebrek aan empirisch bewijs. De theorie is grotendeels gebaseerd op observaties en filosofische ideeën, en heeft in de loop der jaren weinig empirische ondersteuning gevonden. Moderne psychologen benadrukken dat menselijke motivatie complexer is dan een eenvoudige hiërarchie. In de academische wereld wordt de piramide van Maslow daarom als een verouderd model gezien.

Deze kritiek valt Abraham Maslow overigens maar deels aan te rekenen. Hij heeft zijn theorie nooit gepresenteerd als een wetenschappelijk model, maar als kader voor concepten die hij onderzocht. Hij vond ook zijn eigen theorie moeilijk te bewijzen. In 1962 schreef hij hierover:

My motivation theory was published 20 years ago, and in all that time nobody repeated it, or tested it, or really analyzed it or criticized it. They just used it, swallowed it whole with only the most minor modifications

Een studie uit 2019 toonde overigens aan dat Maslow de piramide die zijn naam draagt helemaal niet zelf heeft bedacht. De piramide zou volgens de auteurs ontwikkeld zijn door een managementconsultant op basis van een verkeerde interpretatie van Maslow’s theorieën.

Hoewel de piramide van Maslow geen wetenschappelijk bewezen model is, kun je het wel gebruiken als hulpmiddel voor de positionering van een product of merk. Ook in het Golden Circle model van Simon Sinek kun je het als instrument gebruiken om tot de why te komen in dit model.